Wat kwam er eerst: het kip of het ei? In de kern maakt het niet zoveel uit. Want het één kan niet zonder het ander, en visa versa. In persoonlijke ontwikkeling en gedragsverandering werkt het precies zo. Oorzaak en gevolg zijn voortdurend met elkaar verweven. Om patronen of trauma te kunnen doorbreken, is er altijd één beweging nodig, namelijk een bewuste keuze om anders te reageren, te voelen of te handelen.
De patronen die we herhalen
In de praktijk zie ik het dagelijks terug: mensen die vastlopen door trauma, bepaalde overtuigingen of andere problemen. Ze hebben van alles geprobeerd: gelezen, gepraat, geanalyseerd, gewandeld, gemediteerd en steeds opnieuw geprobeerd. Het hoofd begrijpt het allemaal, maar het lijf en het gevoel lijken niet mee te komen.
Dat is logisch, want die samenwerking mist nog. Begrijpen gebeurt vanuit het brein, terwijl échte verandering pas mogelijk wordt als ook het lichaam en het gevoel betrokken worden. We zijn geneigd om het ‘probleem’ te willen oplossen met denken, maar de wortel ligt meestal dieper.
Copingsmechanismen, onze manieren om te overleven
Wanneer iets in ons spanning oproept, pijn doet of onzeker maakt, hebben we – vaak onbewust – manieren ontwikkeld om daarmee om te gaan. We blijven bijvoorbeeld druk bezig, vermijden het contact, wachten af of trekken ons terug.
Het zijn allemaal overlevingsstrategieën – ofwel copingsmechanismen – die ooit hun functie hadden. Ze hielpen ons pijn vermijden of controle houden. Toch zorgt juist datzelfde beschermingsmechanisme er later voor dat we vastlopen. We voelen minder, verliezen verbinding met onszelf en met anderen, en ons systeem raakt uit balans.
Hoe ‘vastlopen’ zich kan uiten
Dat uit zich op verschillende lagen van je mens-zijn:
Fysiek: spanning in nek, schouders of kaken, hoofdpijn, migraine, vermoeidheid, buikklachten, onrustig slapen.
Mentaal: piekeren, over-analyseren, onzekerheid, een hoofd dat ‘altijd aanstaat’.
Emotioneel: huilerig, vlak, kort lontje, snel geraakt, een gevoel van leegte of eenzaamheid.
Veel mensen zoeken dan naar de oplossing: nog een methode, therapie of uitleg. Maar echte verandering ontstaat pas als we bereid zijn te kijken naar de oorzaak (daar waar het ooit begon).
Angst als onderstroom
Onder veel patronen ligt angst. Angst om niet goed genoeg te zijn, angst voor pijn, angst voor afwijzing…
Omdat we als mens fundamenteel verlangen naar verbinding, zullen we er alles aan doen om afwijzing te vermijden. En precies dát zorgt voor gedrag dat ons vaak onbedoeld verder verwijdert van de ander en/of van onszelf.
De intentie is zelden verkeerd en veel bedoelen we vaak goed (op ons eigen level van bewustzijn en perceptie), maar het komt anders over.
En dan gebeurt er iets wat ik in de praktijk vaak zie: de ander reageert precies op de manier waar jij bang voor was. De afstand groeit vervolgens, de spanning stijgt, en je oorspronkelijke angst wordt bevestigd. Een self-fulfilling prophecy en de cirkel is weer rond.
Inzicht in het mechanisme van angst
Als je dit wilt doorbreken, helpt het om het patroon te herkennen.
Een eenvoudig schema
1️⃣ Angst voor afwijzing → spanning, twijfel, terughoudendheid.
2️⃣ Gedrag → vermijden, controleren, aanpassen of juist claimen.
3️⃣ Effect → de ander voelt afstand of spanning, vaak al op energetisch niveau.
4️⃣ Bevestiging → “zie je wel, ik word niet echt gezien/geliefd.”
Het gaat niet over het oordeel, want dit patroon is niet ‘goed’ of ‘fout’. Het is juist heel menselijk en het laat precies zien waar nog groei mogelijk is. De sleutel ligt in bewustwording en het begint met bewust voelen.
- Wat gebeurt er in je lichaam?
- Wat zeg je tegen jezelf op zo’n moment?
- Welke gedachte of overtuiging zit eronder?
- En wie zou je zijn zonder dat verhaal?
Pas als je dat kunt zien en voelen, ontstaat ruimte voor verandering. Je leert onderscheid maken tussen overleving en wezenlijke expressie. Tussen reactie en respons. Tussen het oude verhaal en de nieuwe mogelijkheid.
Het doorbreken van patronen is geen quick fix, maar een proces
Het doorbreken van patronen is geen kwestie van één sessie of één inzicht. Het is een proces, cyclisch, gelaagd en soms confronterend. Elke laag die je afpelt, brengt je dichterbij jezelf. Bij jouw essentie en ik noem dat ‘thuiskomen’. De vrijheid om te kiezen in plaats van automatisch reageren. Elke keer weer. Zonder hard te hoeven werken!
Herken je iets uit dit verhaal? Dan is dat al een eerste stap van bewustwording. Soms is het juist die ene beweging die de cirkel doorbreekt.
Wil je samen aan de slag? Meld je vrijblijvend en gratis aan voor een online kennismaking via de website.
